سازگاری

سازگاری

هر موجود زنده ، در مقابل تغییرات و دگرگونی های محیطی که در آن قرار دارد، رفتار خود را نیز تغییر می دهد و راه های تازه ای را پیدا می کند تا بتواند احتیاجات خود را تامین نماید. بنابراین قدرت یادگیری و انعطاف پذیری در رسیدن به سازگاری، یک خصلت ضروری و ضامن بقاء یک موجود زنده است، به ویژه در شرایطی که محیط در حال دگرگونی باشد.
فرآیند سازگاری به وسیله کمبود و نیاز برانگیخته می شود و تنش نامطلوبی ایجاد می کند. برای کاهش تنش، فرد باید به طریقی واکنش نشان دهد و عمل او معمولاً کوششی برای غلبه بر شیء یا موقعیت تهدید کننده است. برای مثال اگر انسانی گرسنه باشد با خوردن غذا نیاز خود را بر طرف می سازد. فرد بعد از تلاش های اکتشافی چندی که برای کاهش تنش انجام می دهد، دیر یا زود ناچار است دست به انتخاب بزند. در موقعیت ایده آل، واکنش انتخاب شده موجب ارضا نیاز می شود. در موقعیتی که زیاد ایده آل نباشد، واکنش انتخاب شده ناکافی است و فرد احساس آرامش کامل نمی کند. میزان ارضا بدست آمده به این بستگی دارد که آیا فرد به هدف اصلی خود رسیده است یا هدفی را پذیرفته که کمتر ارضا کننده است . اما دیدگاه دیگر در زمینه سازگاری از آن مازلو است . مازلو بر این عقیده است که روان شناسان، بیشتر به نیازهای زیستی پرداخته و نظریه هایی ارائه داده اند که بر اساس آن، انسان فقط به نیازهای کمبود، پاسخ می دهد و در جستجوی کاهش تنش است. البته او وجود انگیزش را انکار نمی کند ولی ما را به شناخت انگیزشی هدایت می کند که بر مبنای کمبود نیست. این نوع انگیزش در بیشتر موارد ، موجب افزایش سازگاری فرد در جامعه می شود. این انگیزش وقتی به وجود می آید که انسان خلاق باشد و تواناییهای خود را تحقق بخشد . مازلو می گوید ؛ «این نیروها فرد را به جانب تمامیت و یگانگی، کاربرد کامل همه توانایهای خود و نیز تقویت اعتماد به نفس در مواجهه با دنیای خارج سوق می دهد ضمن اینکه باعث می شود فرد عمق ناخود آگاه خود را بپذیرد.این نیازها ، نیازهای رشدی نامیده می شوند» .

تعاریف سازگاری

مفهوم سازگاری برگرفته شده از حوزه زیست شناسی است.در مدل زیست شناسی، واژه سازگاری به تلاش های فرد برای سازش با تغییرات محیطی اشاره دارد. پس از استفاده زیست شناختی از این واژه ، استفاده از گستره مفاهیم این واژه به زمینه های جامعه شناسی و روان شناسی نیز توسعه یافت؛ بطوریکه امروزه از سازگاری زیستی، روانی و اجتماعی فرد سخن به میان می آید . سازگاری در لغت، به معنی« موافقت در کار و حسن سلوک ( لغـت نامه دهخدا )، ویا به معـنای سازش، مؤالفت و هماهـنگی اسـت» .

سازگاری یعنی:

(۱) رابطه ای که هر موجود زنده نسبت به وضع موجود، با محیط خود برقرار می سازد. این اصطلاح معمولا ً در رابطه با سازگاری اجتماعی و روان شناختی بکار می رود و در چنین مواردی مفهوم مثبتی دارد. مفهوم ضمنی واژه سازگاری این است که فرد درگیر فرآیندی مستمر برای ابراز استعدادهای خود، واکنشی نسبت به محیط و در عین حال تغییر دادن آن به گونه ای مؤثر و سالم است. این واژه با مفهوم منفی نیز بکار می رود و آن زمانی است که معنای پیروی و همنوایی پیدا کند و برای کوتاه آمدن و تسلیم شدن در مقابل سلیقه و ابتکار دیگران بکار می رود. در چنین شرایطی مفهوم سازگاری در مقابل مفهوم سازش قرار می گیرد.

(۲) حالت تعادل کامل بین موجود زنده و محیط ، حالتی که در آن تمام نیازها برآورده شده و تمام اعمال موجود زنده به راحتی صورت پذیرد .

سازگاری در فرهنگ روان شناسی ربرعبارت است از : رابطه ای که هر ارگانیسم با توجه به محیطش، با اطراف برقرار می کند. این اصطلاح معمولا ً به سازگاری روان شناختی یا اجتماعی اشاره دارد و با تاکید به معنای ضمنی مثبت آن، یعنی فرد خوب سازگار یافته. این اصطلاح وقتی به کار برده می شود که فرد در یک فرآیند جاری و غنی از رشد بالقوه خودش، درگیر است و به تغییرات محیطی به طرز مؤثری واکنش نشان می دهد. این واژه از طرفی اشاره به یک حالت تعادل کامل بین ارگانیسم و محیط اشاره دارد. حالتی که در آن همه نیازها ارضاء شده اند و عملکردهای ارگانیسمی به آسانی تحقق بخشیده می شوند. از این واژه ، یک اشاره ضمنی ظریف و منفی نیز استنباط می شود و در این معنی همپوش معنایی را با لغت همرنگ شدن، انعکاس می دهد. به این معنی که فرد از خلاقیت و ابتکار عمل شخصی دست می کشد .

به نظر شعاری نژاد ، سازگاری عبارت است از تغییراتی که باید در رفتار فرد پیدا شوند تا با محیط زندگی خود هماهنگ و دمساز شود.

مان ، در تعریف سازگاری می گوید «تطبیق یا وفق دادن شخص نسبت به محیط. مثلا ً وقتی می گوییم یک فرد نسبت به محیط سازگار است یا در گروهی که در آن قرار دارد، سازگار می باشد، بیانگر این است که پاسخ های او با موقعیتی که در آن قرار دارد هماهنگ است» .

لازاروس ، نیز معتقد است سازگاری شامل فرآیندهایی است که با چگونگی ترتیب دادن تقاضا ها و نیاز ها معنی پیدا می کند. بر این اساس، در فرآیند سازگاری، قدرت یادگیری انسان نقش حیاتی دارد، چون انسان به استثنای واکنش های بازتابی اولیه، همه چیز را باید بیاموزد؛ بویژه اعمال و رفتاری را که وی در سازگاری با محیط اجتماعی خود ارائه می کند.

ساراسون و ساراسون ، نیز معتقدند واژه روان شناختی سازگاری، نشانگر تسلط بر محیط ، صلح و آشتی با خود است .

کاتل و دانی ، نیز سازگاری را فرآیند الگوهای مختلف پاسخ دهی شخص به تغییرات محیطی می دانند. اشخاص همواره ناگزیرند که خود را فعالانه با جنبه های مختلف فیزیکی، اجتماعی و روانی محیط خود سازگار کنند. در نتیجه فرآیند سازگاری تنش را کاهش می دهد .

چوهان ، نیز سازگاری را فرآیندی پویا، پیچیده و پیوسته بیان می کند و معتقد است که در سایه آن، افراد به نیازهای خود و خواسته های محیط با مجموعه ای از رفتارهای متنوع پاسخ می دهند. او فرآیند سازگاری را در بر دارنده دو عامل مهم می داند که عبارتند از :

الف: خصوصیات فرد و ویژگیهای شخصیتی شامل: نگرش ها و تمایلات، کفایت ها، نیازها و مهارتهایی که برای برآوردن این مؤلفه ها ضروری است.

ب: ماهیت موقعیتهایی که افراد با آن مواجه می شوند و خودشان و خواسته هایشان را در آن می یابند. مانند بلایای طبیعی.

ساپینگتون ، نیز سازگاری را رفتارها، واکنشهای عاطفی و شناختهایی می داند که مطلوب، انطباقی، مؤثر و سالم تلقی می شوند .

بنابراین با توجه به مطالب عنوان شده در سطور بالا می توان سازگاری را این چنین عنوان کرد: هرگاه تعادل جسمی و روانی فرد بگونه ای دچار اختلال شود که حالت ناخوشایندی به وی دست دهد و برای ایجاد توازن نیازمند بکارگیری نیروهای درونی و حمایتهای خارجی باشد و در این اسلوب بکارگیری سازوکارهای جدید موفق شود و مسئله را به نفع خود حل کند، گویند سازگاری به وقوع پیوسته است. همچنین می توان گفت که سازگاری درانسان هم پاسخ به نیازهای کمبود است و هم پاسخ به نیازهای رشدی.

سازمان بهداشت جهانی ( WHO ) ، به نوعی سازگاری همه جانبه را شرط سلامتی می داند و در تعریف سلامتی می گوید ؛ سلامتی عبارتست از ؛ برخورداری از آسایش کامل جسمی ، روانی و اجتماعی و نه فقط نداشتن بیماری و نقص عضو

………………………………………… ………………………………………… ……………..

For counseling, psychotherapy and hypnotherapy or self-hypnosis training

By Dr. Saadatullah Rouhani

Call with the following numbers:

• Our contact numbers (Mashhad):
• ۳۶۰۶۰۸۶۹
• ۳۶۰۸۷۳۱۵
• ۰۹۱۵۳۱۴۸۰۰۵
• ۰۹۱۵۰۰۱۸۰۰۵
• Address of our Telegram channel:
• @ravanshenasiebehroozi
• Our website address:
• . www.hypnosrohani.ir
• Our address on Instagram:
• dr. saadatallahrohan