بحران نوجوانی

سخنرانی در همایش اولیا  دانش آموزان مدارس امیدوار
در عصر روز ۱۹ مهر ۱۳۹۴ به دعوت سرپرست مدارس امیدوار  ( خانم ربابه امیدوار ) ، در جمع اولیا دانش آموزان در تالار فرهنگی تربیتی رشد مشهد با عنوان ” نوجوانی ” سخن رانی داشتم . در زیر بخشی از متن پاورپوینت های سخنرانی آورده شده است ؛ 

بحران نوجوانی :
جلوه‌های بلوغ 
l     دوستی‌های افراطی و ناباب 
l     معاشرت 
l     گروه همسالان 
l     میهمانی و جشن تولد 
l     تمرد 
l     افت تحصیلی 
l     بی نظمی 
l     حرکات هیجانی 
l     ماجراجویی 
l     مدگرایی 
l     آرایش 
l     پرخاشگری 
l     لجبازی و مخالفت 
l     سنت شکنی
تعریف بلوغ : 
به تغییرات بیولوژیکی که در ابتدای دوره نوجوانی ظاهر می شود بلوغ می گویند .
انواع بلوغ : 
n     بلوغ جنسی : به معنای رسیدن به مرز سن تولید مثل و شهوت جنسی بیان می شود . 
n     بلوغ جسمی : نشانگر اوج رشد اکثر اعضاء و اندامهای بدن می باشد . 
n     بلوغ تکلیفی : در این بلوغ دختران و پسران دارای مسئولیت جدیدی در خصوص دستورات عبادی- اقتصادی و الهی گردیده و مکلف به اطاعت از آن می شوند . 
n     بلوغ اجتماعی – اقتصادی :  فرد با رسیدن به این بلوغ از تحت سرپرستی و ولایت پدر یا ولی قانونی نسبت به امور اقتصادی خارج می شود . 
n     بلوغ روانی و شخصیتی : خصوصیات آن رسیدگی یا رسش هوشی – رسیدگی عاطفی – درک مفاهیم اخلاقی – کمال اراده    
    
n     از ویژگیهای بارز انسان در دوره نوجوانی ؛ 
n      رشد سریع و تغییر چشمگیر جسمانی می باشد که موجب می گردد در محدوده زمانی کوتاهی طرح عمومی چهره و بدن نوجوان از حالت کودکی خارج و اندازه بزرگسالان را پیدا کند .

انواع هیجان ها : 
n     بارزترین آنها ترس وخشم است ؛ 
n      در ترس ، در اموری که قادر به واکنش نیستند ، لذا از وقایع می گریزند . 
n     خشم ، هنگامی بروز می کند که نوجوان و جوان در رسیدن به هدفهای خود با مانع رو به رو می شوند و به خواسته هایشان نمی رسند . 
  
عوامل موثر در هیجانهای نوجوانی و جوانی : 
  
n     استعدادها و فعالیتهای ذهنی 
n     ارزشها و معیارهای اجتماعی 
n     احساسات دینی 
n     بی کفایتی 
n     انتظارها و توقعهای اجتماعی 
n     تعارض با خانواده و دوستان 
n     روابط خانوادگی 
n     سازگاری با محیط های تازه 
n     عقب ماندگی درسی 
n     معاشرت جنسی 
n     مسائل شغلی 
n     تغییرات فیزیولوژیک 
n     ناکامی 
n     نظارت و کنترل والدین
بحران هویت در نوجوان : 
     هویت آن است که شخص بداند کیست و مقصدش کجاست . 
     اریکسون بحران هویت را یک بحران هنجاری خوانده است زیرا این مسئله ، یک رویدادی بهنجار است .

نیازهای نوجوان : 
l     نیاز به سازگاری با تغییرات بدنی 
l     نیاز به رهایی از وابستگی و قیدهای کودکانه 
l     نیاز به مهرورزی و مهرطلبی 
l     نیاز به جنس مخالف 
l     نیاز به ارتباط و انس با خداوند و راز و نیاز با معبود یگانه 
l     نیاز به کسب استقلال 
l     نیاز به معاشرت و دوست 
l     نیاز به خودنمایی و مهم جلوه کردن 
l     نیاز به مقبولیت 
l     نیاز به ستایش 
  
l     مراحل رفتار پرخاشگرانه نوجوان: 
  
      مخالفت با  طرز فکر و سلیقه بزرگسال 
      تمرد و سرکشی 
      پاسخهای کلامی 
     پاسخهای حرکتی 
     تغییر قیافه 
      سرزنش خود 
     با خود حرف زدن 
  
ترسهای دوران نوجوانی: 
  
l     ترس از آینده 
l     ترس از شکست 
l     ترس از عدم موفقیت در امتحان 
l     ترسهای موهوم مثل جن 
l     ترس از مرگ 
l     ترس از مسخره شدن 
l     ترس جنسی
ویژگی‌های روحی نوجوان : 
  
l     شتابزدگی در داوری(اظهار نظرهای تخصصی با وجود کمی دانسته‌ها) 
l     خوددوستی و پرستش خود 
l     نپذیرفتن امر و نهی 
l     تصمیم‌گیری‌های سریع و عمل سریع به تصمیمات 
l    شدت گیری حس رقابت تا جایی که شکست ها به کینه و دشمنی می‌کشاند.       
l     دادن ارزش فوق العاده به وسایل شخصی، ولی در حفظ آنها کوشا نیست. 
l     بسیار مقلد
محبت و عشق در نوجوانی : 
Ø     دختران در این دوره خیلی زود اهل محبت می‌شوند . 
Ø     آنها بیش از آن که دوست بدارند می‌خواهند دوست داشته شوند . 
Ø     در عین حال دوستی آنها از صمیمیت و خلوص زیاد و از میل شدید به فداکاری و حقیقت برخوردار است . 
Ø     اما نباید فراموش کرد که به علت کمبود آگاهی و احساسات نیرومند و آتشین آنها باید مراقب باشید .
Ø     عشق در دختران برخلاف پسران خالص است . یعنی نوعی عشق لطیف و روحانی که ناشی از حس زیباشناسی و رقت عاطفی آنان است . 
Ø     تطابق با دو منظومه مختلف قواعد اجتماعی ؛ 
Ø     یعنی آنچه که فرهنگ بزرگسالان مقرر داشته  وآنچه که فرهنگ همسالان یا فرهنگ نوجوانی نامیده میشود ، سازگاری نوجوان را مشکل میسازد . 
Ø     عدم اطمینان نوجوان به مقام اجتماعی خود را می توان یکی ازعلل متعدد دخیل در مشکلات نوجوانان دانست . 
Ø     بسیاری از نوجوانان بحران هویت خود را تا سنین نوزده تا بیست سالگی حل می کنند . 
Ø     رفتار نابهنجار رفتاری است که به میزان قابل توجهی از یک معیار فرهنگی یا هنجار گروهی دور شده باشد .
عدم انطباق با هنجارها : 
Ø     جلوه مشکل به صورتهای ؛ 
Ø     کژسازگاری 
Ø     ناسازگری 
Ø     خطاکاری 
Ø     بزهکاری 
کژسازگاری : 
مانند تنبلی و دروغگویی که در آنها گرچه فرد با هنجارهای خانوادگی ومدرسه ای تطابق کافی ندارد اما هنجاری هم شکسته نمیشود.

ناسازگاری : 
مانند فرار از منزل یا فرار از مدرسه که در آنها انطباق فرد با هنجارهای خانوادگی کافی نبوده و وی در آستانه هنجارشکنی قرار دارد .

 
خطاکاری : 
مانند تقلب و صدمه زدن به اشخاص یا اشیا که در آنها نه تنها فرد انطباقی با هنجارها ندارد بلکه بعضی از هنجارهای خانوادگی و… شکسته میشود اما فرد مستحق کیفر اجتماعی شدید نمیشود .
بزهکاری : 
مانند اعتیاد ودزدی که در آنها نه تنها فرد انطباقی با هنجارها ندارد بلکه هنجارهای قانونی و اخلاقی نیز شکسته میشود  و لذا کیفر قانونی الزامی میگردد .
تقسیم بندی برای مشکلات رفتاری : 
ü     مشکلات کرداری 
ü     مشکلات شخصیتی

 
مشکلات کرداری : 
  
•         آشفتگی 
•         بیقراری 
•         بی حرمتی 
•         بیش فعالی 
•         بی طاقتی 
•         تمرد 
•         توجه طلبی 
•         تند مزاجی 
•         …

 
مشکلات شخصیتی : 
  
•         آمادگی آشفتگی 
•         احساس حقارت 
•         اضطراب 
•         افسردگی 
•         انزوای اجتماعی 
•         حساسیت بیش از اندازه 
•         حواس پرتی 
•         خواب آلودگی 
•         …
ویژگی های افراد دشوار : 
  
•         مشکل بودن تحمل رفتار 
•         سختی پیروی از مقررات 
•         مشکل در تربیت وآموزش 
•         درمان پذیری مشکل 
•         عدم امکان تخمین در مورد تعداد آنها

 
مکانیسم های دفاعی : 
ارضا نشدن نیازها سبب می شود که نوجوان در حالت عدم تعادل به سر ببرد .  مکانیسم های دفاعی که خود به صورت ناخودآگاه عمل می کنند در واقع جهت سازگاری فرد با موقعیت می باشند.

 
انواع دفاعهایی که توسط نوجوانان به کار گرفته می شود : 
   
l     الف) پرخاشجویی 
l     ب)جبران 
l     پ) انطباق یا همانند سازی 
l     ت)دلیل تراشی 
l     ث) فرافکنی 
l     ج)واکنش سازی 
l     چ) خود مرکزی 
l     ح)منفی بافی 
l     خ) کناره گیری 
l     د)پناه بردن به بیماریها
الف) پرخاشجویی : 
l     به صورت مستقیم به شکل ناسزاگویی و حمله بدنی به صورت غیرمستقیم در شکل فعالیتهای ورزشی .

 
ب)جبران : 
l     علیه احساس حقارت و عدم کفایت است که از نقصهای واقعی یا تصوری و یا ضعف نوجوان سرچشمه می گیرد .
پ ) انطباق یا همانند سازی : 
l     به نوجوان و جوان احساس خشنودی بخشیده و هویتی را که در جستجوی آن باشد در او پدید می آورد .
ت) دلیل تراشی : 
l      دفاعی که به فرد کمک می کند تا آنچه را که انجام می دهد با آوردن دلایل موجه و منطقی قبول نماید .

                                                     
ث) فرافکنی : 
l     نسبت دادن افکار – احساسات – انگیزه ها و آرزوهای نا معقول خود به دیگران .
ج) واکنش سازی : 
l     تمایلات واقعی فرد واپس زده می شود و رفتاری که عکس العمل آن تمایلات ناآگاهانه است نشان داده می شود . 
چ) خود مرکزی : 
l     احساس عدم امنیت نوجوان موجب می شود تا وی خود را در مرکز توجه دیگران قرار دهد . 
ح) منفی بافی : 
l     نوجوان با همه کس و همه چیز به مخالفت بر می خیزد .

 
خ) کناره گیری : 
l     به صورت انفعالی دست به تسلیم در برابر مشکلات می دهد . 
د) پناه بردن به بیماری : 
ممکن است در برابر مشکلات به عکس العملهای بیمار گونه جسمی پناه ببرد.

انواع مکانیسم های دفاعی : 
الف) مکانیسم دفاعی موفق : 
l      تصعید اصطلاحی است که اغلب در مورد مکانیسم های دفاعی موفق به کار گرفته می شود در حالی که تکانه های درونی ارضا می شوند هدف نیز حاصل می شود . 
ب) مکانیسم های دفاعی ناموفق : 
l     باعث حل کشمکش نمی شود و موجب کاهش اضطراب نمی گردد . 
  
n     پیامبر بزرگوار اسلام رشد کودک را در سه مرحله میداند : 
n      ۱ ) هفت سال اول زندگی : سیدی و آقایی فرزند 
n     ۲ ) هفت سال دوم زندگی : فرمانبرداری و اطاعت 
n     ۳ ) هفت سال سوم زندگی : مصاحبت و ملازمت 
n     والدین به منظور برخورداری از ارتباطهای مطلوب و مفید با نوجوانان وجوانان باید به جو هیجانها وعواطف موجود در خانه حساس بوده وعملا نشان دهند که به احساسات و خواسته های منطقی آنها احترام می گذارند. 
  
برخورد خانواده با نوجوان : 
نوجوان در جستجوی هویت خویش است. 
•         احساسات او را جریحه‌دار نکنیم . 
•         ایجاد وابستگی نکنیم . 
•         برای درک حقایق عجله نکنیم . 
•         نیاز او به تنها ماندن را بپذیریم . 
•         احساساتی نشویم . 
•         سخنرانی نکنیم . 
•         به او مارک نزنیم . 
•         نوجوانان از حرف‌های متناقض می‌رنجند. 
•         تکیه گاه نوجوان باشیم . 
•         گفتگوی ثمربخش 
•         پاسخی بدون قضاوت 
اصول تربیت نوجوان: 
l     توجه به حساسیت و شرایط دوره 
l     ارتباط مناسب 
l     توجه به اختلاف دو نسل 
l     استقلال طلبی نوجوان 
l     احترام به آزادی 
l     اعتدال در انتقاد 
l     تکریم شخصیت
l     مودت 
l     محبت معتدل 
l     قاطعیت 
l     رفتار عادلانه 
l     پرورش حس اعتماد به نفس 
l     توجه به تفاوت‌های فردی 
  
تربیت دینی نوجوان: 
  
l     نوجوانی، دوره شکل گیری اعتقادات می باشد.
l     دین ، به عنوان نظامی همه جانبه، فلسفه روشنی برای زندگی ارائه می‌کند. 
l     احساس مذهبی، عمیق‌ترین احساس و گرایش فطری است که با وجود زمینه به سرعت رشد می‌کند. 
l     دین، نوجوان را از سردرگمی و بلاتکلیفی فکری و عملی نجات می‌دهد. 
l     دین، افق دید نوجوان را از دنیای مادی فراتر برده و او را در برابر ناکامی‌ها مقاوم می‌سازد. 
l     نیاز به خدا و داشتن ارتباط قلبی با او که نیازی فطری است، از کانال دین ارضا می‌شود و عدم ارضا ناآرامی را به دنبال دارد.